De winkel van mijn grootmoeder
Het is pas als je op ouderdom komt, dat je terug gaat kijken naar je jongste jaren, zoals ik al eens geschreven heb.
In mijn geval gaan mijn herinneringen soms terug naar de kruidenierswinkel van mijn grootmoeder, Geertruida Kroon-Zaal. Ook toevallig dat neef Hans (Johannes Hoogwerff) Kroon uit Zeewolde zijn ouders ook een winkel hadden in Hazerswoude, in de Dorpstraat 68 juist naast het Historisch Museum van neef Cees Kroon en tegenover het Oude Raadhuis. Zoals de Hoogwerffen en de Kroonen “door een deur” konden gaan, zo als je in “Een knagend gevoel” schreef, zo was ook het geval van de leden van de families Kroon en Zaal.
Toen mij grootmoeder haar man Arie Kroon verloor, op 10 april 1911, zorgden haar ouders en de Zaalen ervoor dat ze een kleine kruidenierswinkel kon openen op Nº15 van de Gouwsluiseweg in Aarlanderveen (sinds 1918 opgenomen in de Gemeente Alphen aan den Rijn)
.
De kruidenierswinkel van de grootmoeder van Hans Kroon in 1911
BRON: Historische Vereniging Alphen aan den Rijn
Ik ben er maar één keer geweest, het moet aan het eind van 1945 of in 1946 geweest zijn, na het einde van de tweede wereldoorlog. Als een wonder is de winkel van Oma ontkomen aan het bombardement door Royal Air Force van 23 maart 1945, waarin de vrouw en de dochter van bakker Maarten Zaal omkwamen in een woning op de hoek van de Gouwsluiseweg en de Zeilmakersstraat. Maar ik kan me nog goed de typische geuren die in de winkel van Oma overheersten herinneren. Die zijn diep in mijn geheugen geprent. Het winkeltje zag er zo ongeveer uit als het model van een 19de-eeuws winkeltje wat we verleden jaar in het Historisch Museum van Hoofddorp gezien hebben.
Een heel verschil met de moderne winkels van Super de Boer en andere Albert Heins, met hun hygiënische, antisceptische tentoonstelling van ingepakte en geconditioneerde artikelen die de aandacht vragen van de grote caddies besturende klanten. Daar is meer keus van alle soorten merken van dranken en levensmiddelen en artikelen, waar de inwoners van de zogenaamde onontwikkelde landen in Afrika en Azië geen idee van hebben. Het is een trotse uitdagende tentoonstelling van “Hollands Welvaren”. En alhoewel we nu in bijna heel West Europa met ons nieuwe geld, de Euro, kunnen betalen, lijkt het mij dat in Nederland toch alles goedkoper is als in Frankrijk. Dat zal wel door een verschil van directe belasting komen?
In de winkel van mijn grootmoeder kon men zout, basterd en gewone suiker, bruine bonen, rijst, thee en wat weet ik dan nog, per honderd gram (of nog minder, ook wel meer) kopen. Alles zat in aparte houten vakken, die regelmatig werden bijgevuld. Cacao zat in prachtig gedecoreerde blikken van Droste of Van Houten. Zeeppoeder als Persil bestond toen al, in kleine kartonnen verpakking. Arbeiders van de Scheepswerf Boot lieten alles op een boekje schrijven en betaalden aan het einde van de week, als ze hun magere salaris in een papieren loonzakje ontvingen.Want veel geld was er niet in omloop, in die crisisjaren tussen de twee wereldoorlogen.
Alle artikelen werden keurig afgewogen in de schalen van een koperen weegschaal met koperen gewichten van alle zwaartes, die midden op de toonbank praalde. Alle waren werden dan keurig ingepakt in bruin kaft papier in een soort puntvorm, in de vorm van een puntmuts. Babbelaars, dropjes en ander snoepgoed en koekjes zaten in glazen wekflessen als een aantrekkelijke uitdaging voor de schoolkinderen uit de buurt. Je kon er ook je kleine Maggi flesje weer laten bij vullen uit zo’n grote Maggi fles van minstens één liter. Bij iedereen op Gouwsluis was mijn grootmoeder bekend als “Tante Geertje”, en iedereen noemde haar ook zo! Er was ook kantkoek verkrijgbaar, dat kwam uit de winkel van haar broer Maarten, die op nummer 23 een brood-, koek en beschuitbakkerij bedreef. Hoe heerlijk smaakte die kantkoek die ik van Oma kreeg!! Kom daar vandaag nog maar eens voor!
En grote kist van triplex, interieurement voorzien van een tinnen voering, waar thee van Van Nelle ingezeten had, staat nu onder de trap in het huis van mijn nicht Barbara in Haarlem. Zo’n theekist heb ik ook nog in Hoofddorp zien staan in dat winkeltje, jammer dat ik er geen foto van gemaakt heb!
Melk, boter, kaas en eieren waren er in de winkel van melkboer Leen Nagtegaal te verkrijgen, die had zijn nering op nummer 13. Zijn broer had in 1914 op nummer 21 van de Gouwsluiseweg een spekslagerij, die in 1929 een vleeshouwerij werd.
Naast de bakkerij van Maarten Zaal, (de vader van Bonavontura Zaal van ‘s-Molenaarsbrug), op nr. 25, had mijnheer Loogman een groenten- en aardappelwinkel. Kortom het was voor die tijd al een heel winkelcentrum. Bij de Scheepswerf van Boot werd goed verdiend, de salarissen waren niet hoog maar alles was ook veel goedkoper dan vandaag. En de Gouwsluiseweg was een drukke doorgaande weg met al dat scheepvaartverkeer op de Rijn en Gouwe. De schippers konden even aan land gaan bij de dubbele klapbrug en het nodige inkopen wat ze nodig hadden. Of even naar het Café van Maarten Annaars lopen om iets te drinken, café wat later overgenomen werd door Turkenburg, die op het eiland van Gouwsluis een timmermanswerkplaats had. De dochter van mijnheer Turkenburg was een grote vriendin van mijn Tante Tine, zuster van mijn vader Pieter Willem. Zij trouwde op 1 oktober 1942 met Jan Constandse, die jarenlang op het voormalige Raadhuis op het Burgemeester Visserpark in Alphen aan den Rijn werkzaam is geweest. Eerst als secretaris en later tot aan zijn pensioen als Hoofd van Algemene Zaken.
Oom Jan en tante Tine kregen vier kinderen, drie jongens en ëën meisje: Arie, Jan-Karel, Nico-Willem en Gëa. Ze woonden eerst in de Toussaintstraat en later op de overkant op het Toussaintplein.
De broer van tante Tine, Arie Kroon, heeft later jaren lang als vertegenwoordiger voor de Houthandel Sprey in de Hoorn gewerkt. Hij was in het verzet gedurende de tweede wereldoorlog en trouwde op 5 juni 1941 met Commerijntje Wouters, mijn tante Reina. Op Bevrijdingsdag in 1945 paradeerde hij met andere verzetstrijders in de Julianastraat. Oom Arie en tante Reina werden gezegend met vier kinderen, één jongen en drie meisjes: Arie, Ria, Tine, Trudy en Willie. Ze woonden eerst in de Hofzichtstraat en later in een nieuwe woning in de Vondelstraat.
Dit waren dan enkele persoonlijke herinneringen aan het kruidenierswinkeltje van mijn grootmoeder, Geertruida Kroon-Zaal in Gouwsluis en aan mijn ooms, tantes, neven en nichten in Alphen aan den Rijn. Het zijn en blijven voor mij gelukkige jeugdherinneringen in die voor onze ouders moeilijke naoorlogse jaren.
Parijs, 25 september 2003 Hans Arie Kroon
Meer over de Buurtschap Gouwsluis in “De Viergang” nummer 27, mei 1991. Orgaan van de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn.
U kunt contact opnemen met Hans Kroon door te mailen naar hanskroon@alphen.com