Een korte geschiedenis van de Alphense brug
De oudste brug van Alphen aan den Rijn is waarschijnlijk omstreeds het jaar 700 gebouwd. Het was van ruwe stenen gebouwd op een Romeins voorbeeld, met twee halfronde bogen om doorgang van het water van de Oude Rijn en kleine houten scheepjes mogelijk te maken.
De Alphense brug omstreeks 700
BRON: Historische Vereniging Alphen aan den Rijn
Maar waarom juist op deze plaats ? Misschien was hier vroeger, gedurende de Romeinse bezetting en het bestaan van een castellum, een houten brug gelegen. Die was naar het voorbeeld van de Londen Bridge gelegen op een plaats waar de rivier het smalst was en hij dus het langzaamste stroomde vanwege de bocht bij Oudshoorn en dus zo min mogelijk de invloed van eb en vloed zou ondergaan. We moeten niet vergeten dat de Oude Rijn, minstent tot de definitieve verzanding van de Rijnmond in 1163, in open verbinding met de Noordzee stond, waar hij bij Katwijk aan Zee uitmondde. Bij Katwijk aan Zee was in de eerste eeuwen van onze jaartelling een Romeinse versterking gelegen, Brittenburg.
Een enkele klapbrug
Het is niet bekend tot wanneer deze eerste stenen brug is blijven bestaan, wel is de tekst van een bestek daterend uit 1589 voor het bouwen van een te bouwen enkele klapbrug over de Rijn te Alphen bewaard gebleven. Op 16 september van het jaar 1589 gaven de Schout en de Ambachtsbewaarders van Alphen en Oudshoorn de opdracht om een brug te leggen over de Oude Rijn. In het bestek werden de afmetingen van de te bouwen brug met grote nauwkeurigheid voorgeschreven: de doorlaatwijdte, “die Brugge tot Alphen sal wyt wesen tusschen die buytenste jocken drieenvyftichstalve voeten, daervan het middelste gatth wyt sal wesen zessentwintighstalve voeten, die andere twie gaeten elck twaelfftalff voeten”. de funderingen, “onder elck jock acht palen, lanck onder de twee middelste jocken dertien voeten ende dick dertien voet ende viertien duym, de achtpalen onder de twee landjocken lanck vierentwintigh voeten ende viertien duym dick vierkant”, en de vrije doorgangshoogte, “Deze Brugge sal van gelycke hoochte wesen als die Sluys in de gouwe leggende, in den Ambachte van Alphen, die men noemt de goutsche sluys”. De brug zou een enkele klapbrug moeten worden om “Schepen mit staende masten” met gemak door te kunnen laten gaan.
De Dijkgraaf en de Hoge Heemraden van Rijnland hebben het bestek “goet gevonden, gelaudeert en geapprobeert” en besloten met de uitvoering een begin te maken. We moeten niet vergeten dat we in het begin van de Tachtigjarige Oorlog zijn en dat een modernere overgang bij Alphen absoluut noodzakelijk was. Dit was niet alleen van belang voor het verkeer over de weg, maar ook voor het transport van goederen over de Oude Rijn. Een vaste brug was belemmerend voor de scheepvaart, daar bij iedere doorvaart de masten gestreken moesten worden.
De Oude Rijn werd in het centrum van Alphen verbreed voor een makkelijke doorvaart en de buitenplaats ‘Swaenswijk’, waar de Franse kostschool gevestigd was en vele mooie tuinen langs de Rijn, zoals we die op de gravure van F.Bleyswijk in Petrus Plemper’s boek “Beschrijving van de Heerlijkheid en het Dorp Alphen aan den Rijn” kunnen bewonderen, verdwenen dus ook.
De Alphense brug rond 1740
BRON: Historische Vereniging Alphen aan den Rijn
Een dubbele klapbrug
Maar deze enkele klapbrug werd al gauw te klein en te smal van de doorvaart voor steeds belangrijker vervoer over de drukke waterweg en voor het einde van de negentiende eeuw werd hij vervangen door een dubbele klapbrug.
De Alphense brug omstreeks 1910
BRON: Historische Vereniging Alphen aan den Rijn
Maar door de tijd en met de groei van de belangrijkheid van scheepsvervoer, was de Alphense brug vaker meer open als dicht. De dubbele klapbrug met zijn steile opritten was erg smal, zoals vele oudere Alphenaars nog gekend hebben, veroorzaakte natuurlijk weer een grote belemmering voor het wegverkeer in de binnenstad. Verkeer over de rivier was in belangrijkheid toegenomen door scheepswerven en diverse industrieën welke door de jaren heen zich langs de Rijn gevestigd hadden.
Luchtfoto van de dubbele klapbrug uit 1910.
© Job van Zwieten
De Julianabrug
In de naoorlogse jaren moesten veel Alphenaren hun goederen nog met karren bezorgen, en het was nu eenmaal niet mogelijk om iedereen een auto tegeven. Om een oplossing te vinden voor steeds drukker verkeer in een steeds maar groeiend stad, werd het dus noodzakelijk geacht om een tweede oeververbinding aan te leggen tussen de Hoge Zijde en de Lage Zijde van het dorp Alphen aan den Rijn.
Vandaar dat in 1955 de Koningin Julianabrug werd aangelegd met een grotere doorvaart hoogte enkele honderden meters stroomafwaarts, voor het doorgaande snelverkeer. En aldus het stadscentrum te vermijden. Dit was eigenlijk tegen de zin van het Provinciaal bestuur, die vond dat de Julianabrug en de Alphense Brug te dicht bij elkaar lagen.
Een nieuwe Alphense brug
In datzelfde jaar werd de oorspronkelijke dubbele klapbrug vervangen door de huidige brug, een enkele klapbrug die door electrische kracht geopend kon worden. Sinds begin jaren ’90 zijn de brug en de toeleidende wegen van de Alphense brug niet meer toegankelijk voor het autoverkeer, dat zal om moeten rijden. Dit past in het streven van de gemeente om het centrum autoluw te maken en de grote verkeersstromen om Alphen heen te leiden.
De huidige Alphense brug
Deze brug zal over een aantal jaren als het ware een toegangspoort vormen tot het Rijnplein, waar het nieuwe futuristische stadhuis van de gemeente Alphen aan den Rijn in 2003 geopend is. En waar in de nabije toekomst op de huidige lege plaatsen nabij het nieuwe Stadhuis en de Adventskerk nog een groot en modern theater/bioscoop complex en een aantal winkels en appartementen zullen verrijzen.
Alphen aan den Rijn is in de laatste vijftig jaren gegroeid van een dorp met 20.000 inwoners tot een moderne stad van 70.000 inwoners. Desondanks blijft de Alphense brug een centrale positie in het centrum van Alphen innemen, nu en in de toekomst.
Parijs, 4 november 2003 Hans Arie Kroon
met de vriendelijke medewerking van Ivo van Ark.
U kunt contact opnemen met Hans Kroon door te mailen naar hanskroon@alphen.com